M o j a p r y w a t n a e k o n o m i a II
UP72156
Poprzednia dysertacja
poświęcona była rozważaniom na temat pojęcia „wartości”, jakie obowiązuje w nauce
ekonomii. O wartości można powiedzieć, że jest to obiektywna cecha podmiotu,
czy przedmiotu, jako składnika obiegu gospodarczego, jednakże podlega ona
wahaniom zależnym od bieżącej oceny nabywcy, czy użytkownika przedmiotu, a te
wahania nadają wartości przedmiotu subiektywne odchylenie. Można dodać do opisu
wartości wzmiankę, że jest ona ilościową miarą użyteczności. Nauka ekonomii
stara się uchwycić mechanizmy rządzące interakcjami między podmiotami życia
gospodarczego, formułuje prawa ekonomiczne, opisuje zjawiska wynikające z
działalności decyzyjnej ludzi w procesie wytwarzania dóbr. Jej sformowania maja
opisywać prawidłowość lub anomalię życia gospodarczego i szukać prawidłowych
rozwiązań w wypadku zakłóceń życia gospodarczego. Ekonomia opisuje mechanizmy funkcjonowania
i anatomię pojedynczych podmiotów składających się na organizm gospodarczy,
oraz całościowy obraz życia gospodarczego. W kolejnej dysertacji zostanie
podany ogólny plan budowy, „anatomia” podmiotów działających na polu gospodarczym
i ich „fizjologia”. Rozważania te w istocie i wnioski, jakie można wyciągnąć z
tych rozważań, nie maja zapewne żadnego praktycznego wydźwięku i nie wnoszą
żadnych praktycznych wskazówek, co do spożytkowania ich w praktycznej
działalności gospodarczej. Są one wyrażeniem intuicyjnie pojmowanych zjawisk,
spotykanych w praktyce gospodarczej. Nie mniej dają zapewne pewien nowy wgląd w
istotę działalności podmiotów, jako obiektów ekonomicznych. Są poglądami z
zakresy mikroekonomii. Podobnie jak i w poprzedniej dysertacji, za ich pomocą
można analizować funkcjonowanie wszystkich podmiotów, także pozaekonomicznych.
Struktura
podmiotu i przedmiotu
W poprzednich
rozważaniach posługiwaliśmy się pojęciem podmiotu i przedmiotu, jako obiektami
będącymi składnikami życia ekonomicznego. Ekonomia jest nauką, która usiłuje
opisywać i porządkować interakcje podmiotów między sobą, lub interakcje
podmiotów z przedmiotami oraz przedkładać analityczne i syntetyczne zjawiska
wynikające z tych interakcji. Należy
wiec jeszcze raz bliżej zdefiniować, co należy rozumieć pod pojęciem podmiotu i
przedmiotu w kontekście mojej prywatnej ekonomii..
Za podmiot będziemy uważać każdą strukturę, która wchodzi w interakcje z obiektami zewnętrznymi, niezależnie od ich istoty i która odznacza się wewnętrzną konstrukcją, realizującą określony, wynikający z tej konstrukcji cel, jako cel własny lub zadanie skierowane na obiekt zewnętrzny. Ta definicja jest nieco odmienna od podanej w poprzedniej pracy, lecz znaczeniowo jest tożsama. Interakcje mogą zachodzić między podmiotami lub podmiotem, a przedmiotami, a więc między przedsiębiorstwami, między osobami, między osobą, a środowiskiem np. podczas wycieczki, zawodów sportowych lub występów artystycznych, jak i też między podmiotami przyrodniczymi.
Jako przedmiot określimy wszystkie czynniki zewnętrzne bierne w stosunku do podmiotów nawet, jeśli mogą w niektórych wypadkach odpowiadać definicji podmiotu, bierne, to znaczy stanowiące tylko substrat przyswajany przez podmiot.
A zatem podmiot jest strukturą dynamiczną, która odznacza się wewnętrzną, złożona strukturą kinetyczną. Za podmiot zatem uważamy człowieka, zwierzę, roślinę, bakterie, także wirusa, organizacje ludzką w rodzaju partii, stowarzyszenia, rodzinę, przedsiębiorstwo, klan, także organizację biologiczną, rój, mrowisko, ekosystem i struktury podobne. Wszystkie podmioty cechują się podobnymi przymiotami. Wchodzą w interakcje z otoczeniem, to jest z przedmiotami lub innymi podmiotami. Te interakcje zachodzą za pomocą odpowiednich „kanałów” interakcyjnych.
Kanały interakcyjne
Wyróżnić można cztery takie kanały. Kanały te rozumieć należy umownie, niekoniecznie jako obiekty fizyczne. Poprzez te kanały podmioty pobierają z otoczenie cztery strumienie: energię, substancję, informacje i organizację. W ślad za tym powiemy zatem, że podmiot pełni funkcje transformatora tych elementów. Podobnie poprzez odpowiednie „kanały” generują na zewnątrz podobne strumienie, po przetworzeniu ładunków strumieni wejściowych. Podmioty pobierają lub generują składniki strumieni w bardzo różnych proporcjach, w zależności od wewnętrznej konstrukcji i przeznaczenia podmiotów, nadanego im przez przyrodę lub w sposób sztuczny przez człowieka. I tak wprowadzenie pokarmu do żywego podmiotu następuje poprzez „wspólny” kanał wprowadzający substancję i energie, wprowadzenie informacji (np. oglądanie filmu) poprzez kanał odpowiadający narządom zmysłów. Dla energii i substancji kanały te są oczywiste, dla informacji i organizacji są to kanału specyficzne, substratem są tu sygnały fizyczne, jako nośniki informacji. Kanały informatyczne komunikują podmiot ze światem zewnętrznym lub stanowią element komunikacji wewnętrznej, tworząc sprzężenia zwrotne, jako czynnik samoregulacji.
Uogólnienie konstrukcji podmiotów
Należy zauważyć, że opis funkcji i budowy podmiotu, będącego składnikiem rzeczywistości ekonomicznej, odnosi się, jak to już zaznaczono, do wszystkich składników rzeczywistości materialnej, do organizacji ludzkich, elementów świata ożywionego, a nawet do niektórych składników dynamicznych świata martwego. Na wstępie i dla ilustracji dokonajmy krótkiego zestawienie różnorodnych podmiotów, celem wyłuskania ich wspólnego schematu. Niech tymi podmiotami są:
Organizacja polityczna
Przedsiębiorstwo produkcyjne
Zakład rzemieślniczy
Społeczność owadzia
Organizacja społeczna, np. szkoła
Komputer
Zbiorowa organizacja usługowa
Roślina
Rodzina
Plemię ludzkie
Każdy podmiot odznacza się odpowiednią konstrukcją. Jest to konstrukcja pod względem funkcjonalnym tożsama dla wszystkich podmiotów, tyle tylko, że każdy z nich zawiera składniki konstrukcji o różnej jakości i różnym składzie i proporcjach tych składników. Jakąkolwiek taki podmiot ma budowę, każdy pełni funkcję receptora, absorbera, akumulatora, transformatora elementów pobieranych ze świata zewnętrznego oraz generatora, producenta i emitera własnych produktów, czy wytworów, wprowadzanych do środowiska lub wymienianych z innymi podmiotami. A te elementy określiliśmy jako energię, substancję, informację i organizację, dopływające i po przetworzeniu wypływające z podmiotu w różnorodnych formacjach, składzie i proporcjach. Pod tymi pojęciami kryją się składniki świata zewnętrznego, które w różnych zestawieniach docierają do każdego podmiotu. Wszystkie podmioty wchodzące w interakcje ze sobą generują i przekazują z kolei sobie te składniki w różnych proporcjach i składzie lub przekazują do otoczenie, jako składniki resorbowane potem przez inne podmioty. Recepcja i emisja tych składników następuje za pomocą owych „kanałów”, które określić można inaczej, jako wejścia i wyjścia. Nie należy rozumieć ich dosłownie, jako kanały fizyczne, choć w większości są one właśnie kanałami fizycznymi. Operacje, jakim podlegają składniki kanałów określić można jednym, zbiorczym mianem, powziętym z fizjologii, to jest pojęciem: metabolizmu. Bo w istocie, składniki kanałów wejściowych ulegają na terenie podmiotu przemianom zbliżonym do metabolizmu fizjologicznego organizmów żywych. Jedna postać energii, jedna postać substancji, jedna postać informacji zostaje przetworzona w inną postać. Podobieństwo jest całkowite.
Właściwą funkcją każdego podmiotu jest emisja określonego, właściwego dla danego podmiotu, produktu owego metabolizmu. Wartość, jaką podmiot emituje, jest co do jakości, efektem charakterystycznej, właściwej sobie konstrukcji i organizacji podmiotu. To ona wyznacza istotę i jakość emitowanego składnika. Dla uogólnienie, składniki te, przewodzone poprzez kanały, nazywać będziemy „substratem”.
W kontekście powyższego, ekonomia, nauka opisująca interakcje podmiotów między sobą oraz z przedmiotami, powinna być nauką obejmującą szerszy zakres rzeczywistości, opisywać interakcji nie tylko w społeczeństwie, lecz i w całej przyrodzie. Jeżeli bowiem podobne interakcje, jak w społeczeństwie, zachodzą i w świecie zwierząt i roślin, i są one podobne do takich w społeczeństwie, to możną te interakcje opisać także za pomocą modeli ekonomicznych.
Parametry strumieni kanałów
Jak powiedziano poprzednio, architektura podmiotów w ogólnym zarysie jest podobna. Podmiot to receptor, absorber, akumulator, transformator, generator, producent i emiter informacji, energii, materii i organizacji. Podmiot pobiera informacje ze swego otoczenia za pomocną kanałów-receptorów, gromadzi, przetwarza, tworzy nową informacje i wydziela informacje za pomocą efektorów. Pobiera energie z otoczenia i przetwarza ja za pomocą informacji, wykorzystując energię efektywną, a pozbywa się energii rozproszonej. Pobiera materie z otoczenia za pomocą energii sterowanej informacją i informacji, wcielając w swój organizm samą materię lub organizację zawartą w materii, którą wyrażamy jako entropię, lub przekształca je na przedmiot określonej wartości. Pobieranie i wydzielenie informacji następuje za pomocą kanałów informatycznych poprzez absorpcję i emisje sygnałów, jako nośników. Podmiot pobiera organizację ze środowiska, lub zawiera ją, wbudowaną, w swoim „organizmie”, co pozwala mu przetwarzać pozostałe składniki w swoisty dla siebie sposób, podobny do zjawiska metabolizmu w organizmach żywych. Określając w ten sposób podmiot, mamy możliwość dokonania uogólnienia funkcji podmiotu, czymkolwiek, czy kimkolwiek on jest. Prześledzimy te zjawiska na przykładach.
Przykłady
Niech tym przykładem będzie organizm jednokomórkowy, np. bakteria. Pobiera ona z otoczenia materie w postaci odpowiednio zorganizowanej, przekształca ja w inną postać za pomocą energii zawartej w tej materii, lub energii pobranej osobnym kanałem ze środowiska, np. energii słonecznej przez chlorofil, w wypadku jednokomórkowca roślinnego, zbędną energie wydziela do środowiska, z substratów buduje swoje ciało, dzieli się i tworzy organizm potomny. W nawiązaniu do poprzedniej pracy, temu organizmowi potomnemu możemy przypisać pewną wartość. Będzie to w tym wypadku wartość bakterii – matki. A więc z materii i energii środowiska, przy pomocy informacji i organizacji, zawartej w swej wewnętrznej konstrukcji, pomnaża wartość o takiej samej wielkości, jaką sama reprezentuje. Kolejna bakteria to obniżenie entropii układu – bakterie, kosztem wzrostu entropii „środowiska”. Kolejna bakteria to kolejna „wartość”. Można ten proces powstawania wartości na poziomie bakterii uzmysłowić sobie w sposób spektakularny, oceniając „wartość” bakterii, jako producenta antybiotyku, lub bakterii symbiotyku.
· Podobnie roślina, za pomocą informacji i organizacji, zawartej w jej budowie, pobiera z otoczenia materię i energię, przetwarza ją w swoje „ciało”, tworząc w ten sposób nową „wartość”, za miarę, której możemy uznać stopień obniżenia entropii układu (albo uporządkowania układu), jaki stanowi w tym wypadku roślina lub ekosystem.
· Konstrukcja podmiotu widoczna jest w sposób przejrzysty w organizacji gospodarczej, np. zakładzie produkcyjnym. Taki podmiot pobiera z zewnątrz energię i substancję, pobiera informacje w postaci umiejętności pracowników i wiedzy zawartej w kapitale, organizacją jest zarządzanie także za pomocą swoistej informacji. Efektem funkcji takiego podmiotu jest wartość pod postacią produktu rynkowego materialnego lub informatycznego.
Podobny proces myślowy możemy snuć w odniesieniu np. do warsztatu rzemieślniczego, czy organizacji społecznej. Organizmy te pobierają z otoczenie materie, energie, informacje i organizację, lub wykorzystują takie składniki, jako ich wewnętrzną konstrukcję, np. informację zawartą w kapitale, przetwarzają je w swoiste dla siebie przedmioty, nadając im wartość. We wszystkich tych układach mamy do czynienie z paralelnymi procesami informatyczno- energetyczno- materialnymi tyle, że w różnej skali i proporcji składowych. W każdym procesie znajdziemy, jako końcowe zjawiska, powstanie ”wartości”.
Zagadnieniem jest ocena wielkości tego powstającego w procesie zjawiska, jakim jest wartość. Uznaliśmy, że o wartości decyduje wielkość energii potrzebnej do powstania przedmiotu i / lub zawartość energii własnej w przedmiocie oraz ilość informacji - organizacji zawartej w przedmiocie, wyrażona za pomocą równoważnika energetycznego informacji, jeśliby taki równoważnik dało się obliczyć.
Parametry strumieni
W świetle powyższego dla głębszego zobrazowania tematu należałoby ustalić i opisać parametry strumieni poszczególnych kanałów. Jak powiedzieliśmy wyżej, każdy podmiot komunikuje się ze światem zewnętrznym, to jest z innymi podmiotami lub przedmiotami za pomocą kanałów, które określić można jako wejścia i wyjścia. Kanały te przewodzą energię, substancję, informację i organizację. Strumienie tych przepływów należy scharakteryzować.
Każdy strumień opisać można kilkoma pojęciami: wielkością ładunku, natężeniem przepływu, napięciem strumienia, i innymi, co bardziej szczegółowo zostanie udokumentowane niżej. Wielkość ładunku opisuje ilościowo składnik kanału, natężenie - szybkość przepływu ładunku, napięcie – różnicę między wielkością potencjału kanału, a potencjału odbiornika. Każdy podmiot pobiera z otoczenie składniki poprzez kanały w różnych proporcjach, zależnych od własnej pojemności, wewnętrznej potrzeby, lub wewnętrznej konstrukcji. Poniżej podano przykładowy sposób funkcjonowania kanałów.
Strumienie czynników zewnętrznych, przepływające przez kanały, służą bądź jako substrat dla przetwornika, jakim może być podmiot, bądź jako element autoregulacji, to jest utrzymania homeostazy lub entropii podmiotu, bądź jako element obu tych funkcji. Podmioty różnią się oczywiście między sobą składem i zawartości ich kanałów wejściowych i wyjściowych. Zależy to od specyficznej budowy lub przeznaczenie podmiotu. I tak np. przetwornik energii charakteryzuje się dużą przepustowością kanału energii, sztywną zawartością kanału informacji, wprowadzoną jednorazowo jako konstrukcja maszyny, niewielkim strumieniem organizacji, wyrażonym w postaci funkcji sterowania przetwornikiem za pomocą włącznika lub regulatora mocy. Taki podmiot nie zawiera kanału przepływu substancji chyba, że jest to substancja energetyczne w rodzaju opału dla maszyny energetycznej.
Przykłady
1. Ul pszczeli odznacza się elastycznym kanałem przepływu substancji, stabilnym kanałem przepływu energii, informacji i organizacji. Ul pszczeli jest strukturą względnie stabilną, może jednak generować zmienne wielkości zbieranych substancji, w zależności od wielu czynników zewnętrznych. Przepływy energii, informacji i organizacji charakteryzują się stabilnym potencjałem i natężeniem. Dla każdego podmiotu można wykazać odrębności w proporcjach przepływu substratów w kanałach. Jak powiedzieliśmy wyżej, pojęcie kanału należy rozumieć czysto umownie, niekoniecznie jako jednostkę fizyczną.
2. Inne przykłady. Niech nim będzie nietypowy podmiot w postaci organizacji politycznej, której nie uważa się potocznie za składni życia ekonomicznego. Jednakże jej funkcja i konstrukcja oraz interakcje na rynku społecznym odpowiadają całkowicie podmiotowi ekonomicznemu w rozumieniu mojej prywatnej ekonomii. Tak więc partia polityczna jest receptorem i absorberem substancji pod postacią materialnych składników potrzebnych do działalności politycznej, kanałem dopływu tych składników jest rynek. Jest absorberem energii, co jest oczywiste, a jej pobór jest rozproszony i następuje w sposób typowy. Jest receptorem, transformatorem i emiterem informacji oraz podlega sterowaniu za pomocą organizacji. Rezultatem jej działalności jest emisja programu politycznego, generowanie grupy posłów sejmowych i doprowadzenie do ich wyboru. Jej produktem jest co prawda tak specyficzny towar, jak określone efekty polityczne, lecz proces uzyskiwania tych efektów jest zgodny z podobnymi procesami typowych podmiotów ekonomicznych. Dla takiego podmiotu „kanały” mają charakter rozproszony. Ten nietypowy przykład niech unaoczni pewną wspólną ścieżkę dochodzenia przez wszystkie podmioty do efektu końcowego..
3. Przedsiębiorstwo produkcyjne, jako typowy podmiot ekonomiczny, jak o już podkreślono wyżej, pobiera od innych podmiotów energię w typowy sposób, substancję jako surowce w podobny sposób, kanałem informacyjnym jest kapitał pod postacią urządzeń produkcyjnych, w których jest zawarta wiedza i pod postacią umiejętności pracowników, a kanałem organizacyjnym są elementy zarządzające przedsiębiorstwem. Zakład produkcyjny dokonuje transformacji energii i substancji, emitując do „otoczenia” ekonomicznego określoną wartość pod postaci towaru. Wyprowadza swoją wartość poprzez kanały rynkowe. Jest więc typowym podmiotem ekonomicznym. Zakład rzemieślniczy funkcjonuje przy udziale podobnych składników, różnice zachodzą w ilościowym składzie tych elementów.
4. Znowu nietypowy przykład. Niech nim będzie np. mrowisko. Nie wyróżnimy tu specjalnych „kanałów”, przez które do mrowiska napływają substancja i energia, te można dość łatwo sobie wyobrazić. Natomiast informacja, jak i „organizacja”, jest zakodowana w mrowisku w genach mrówek, jako zapis rozłożony na wszystkie osobniki, w wyniku czego mrowisko funkcjonuje prawidłowo. Efektem funkcji mrowiska jest jego namnażanie się i produkcja mrowisk potomnych. W tym przykładzie, jak widać, też można dostrzec ogólny wzorzec funkcjonowania podmiotów. Przykład ten pokazuje dodatkowo, że produktem podmiotu może być identyczny podmiot potomny. Ta funkcja ma oczywiście miejsce w całej przyrodzie, łącznie z człowiekiem. Rozrodczość można zatem uznać za zjawisko ekonomiczne w sensie uznania jej za modelu struktury ekonomicznej, funkcjonującej przy udziale wszystkich składników i kanałów, opisywanych w tej pracy. Nawiasem należy dodać, że ubocznym efektem funkcji mrowiska, i innych podmiotów przyrodniczych, poza namnożeniem mrowiska potomnego, jest wpływ i oddziaływanie na otoczenie przyrodnicze. W tym wypadku, jak i zresztą we wszystkich innych, efekt uboczny funkcji podmiotu można uważać i za efekt podstawowy, zapewniający równowagę układu, jakim jest przyroda. Wilk poluje, bu zaspokoić głód, pełni jednak też i role selekcjonera.
5. Kolejnym przykładem niech będzie szkoła. Funkcjonuje one w wyniku pobierania w typowy sposób energii, substancji, jako składowych elementów jej wyposażenie, posługuje się informacją, jako wiedzą nauczycieli, jako podręcznikami, pomocami w nauczaniu i innymi składnikami edukacji i wreszcie jest zarządzana. Produktem szkoły jest pomnożona informacja w postaci wiedzy jej uczniów. Kanały wejściowe szkoły, jak i składniki kanałów wejściowych i wyjściowych szkoły, przystają do takich elementów innych podmiotów.
6. Podmiot ekonomiczny w rodzaju maszyny informatycznej, zwanej popularnie komputerem, zaopatrzony jest w wejście energetyczne, informatyczne i organizacyjne. Kanał wejście dla substancji jest pusty. Przez wejścia aktywne wpływa do komputera energia, informacja i organizacja, jako „software” lub program komputerowy, a na wyjściu pojawia się przetworzona informacja, na ekranie, w głośniku lub jako wydruk. Wartość takiego podmiotu określić można wielkością ładunku informatycznego poddanego transformacji i wielkością ładunku informatycznego na wyjściu kanału oraz jego wagą. Określenie „wagi”, jako miary strumienie informacji, polegałoby na zdolności takiego strumienia do wygenerowania kolejnego strumienie informacji lub organizacji, a więc miarą „wagi” strumienia informacji będzie progresja jej wartości. Są informacje bierna, niosące wiadomość, a są informacje czynne, uruchamiające lub generujące kolejny strumień informacji. Można by uznać, że informacje o dużej wadze, to informacje sterujące, służące do zarządzania, a więc stanowiące organizację. Taki rodzaj informacji ma zastosowanie podczas sterowania innym, zewnętrznym układem za pomocą procesora.
7. Podmiot ekonomiczny w rodzaju ”uzdrowisko” (nie kurort, jako germanizm), charakteryzuje się czterema prawie równorzędnymi wejściami. Pobiera energie, substancję, informacje i organizacje w odpowiednich proporcjach, a na wyjściu oddaje przetworzone te składniki użytkownikom – pacjentom w postaci świadczeń uzdrowiskowych. Można dość precyzyjnie określić wartość świadczeń uzdrowiska, świadczonych uczestnikom, zmodyfikowanych elementem popytu w stosunku do podaży usług. I tak, jeśli popyt na usługi przekracza w dużym stopniu podaż na usługi tego uzdrowiska, oznacza to, że w ocenie użytkowników wartość usług tego uzdrowiska ma dużą wagę. Może też świadczyć o niedoborze podaży tego uzdrowiska, mimo niskiej wartości usług. Wynika z tego, że pomiar wartości nie może mieć charakteru bezwzględnego. W warunkach nasycenie podaży usług uzdrowiskowych, zwiększony popyt na dane uzdrowisko świadczy o wysokiej wartości tych usług. Jest to rozumowanie oczywiste i proste.
8. Inny przykład z dziedziny socjologii. Organizacja charytatywna transformuje składniki, napływające przez kanały wejściowe, przekazuje te składniki do otoczenia w postaci pomocy dla potrzebujących, a jej wartość oceniana jest według stopnia zaspokojenia potrzeb i wagi tego zaspokojenia. Jak z tego widać, miarą wartości jest użyteczność, a miarą użyteczności jest stopień zapewnienia homeostazy układu, będącego odbiorcą oddziaływań podmiotu, czy stopień wpływu na entropie układu.
9. W podobny sposób rozpatrzyć można obiekty biologiczne. Między roślina, a owadem zachodzą interakcje ekonomiczne. Roślina poprzez swoje kanały wejściowe pobiera z otoczenia substancję, energie, a za pomocą informacji zawartej w jej budowie wykształca kwiat z zawartością nektaru, zapachu i barwy, jako elementami wyjściowymi. Owad pobiera informacje z kwiatu, jako jej barwę i zapach, substancje, jako nektar, dokonuje operacji informatycznej w postaci zapylenia. Całość ma charakter wzajemnej wymiany „quasi-rynkowej”. Roślina pobiera substancje z otoczenia, energie otrzymuje ze słońca, informacja zawarta jest w jej genach, a organizacją jest jej budowa. Dokonuje transformacji tych elementów, i emituje przetworzone do otoczenia w postaci nasion, tlenu i owoców, co można uznać za przetworzoną informację i organizację i substancję. Typowym przykładem elementów ekonomii w przyrodzie jest symbioza, harmonia ekologiczna, przykładów można znaleźć wiele. Pojęcia ekonomiczne wyrażone w mojej prywatnej ekonomii, jak i pojęcia klasyczne, znajdują zatem zastosowanie w przyrodzie. Oczywiście nie wszystkie, choć i tu można by się doszukać elementów np. „rynku”, wymiany, współdziałania, składników podobnych jak np. w przedsiębiorstwie, także kryzysów, nadprodukcji, recesji i zbliżonych.
Te kilka przykładów, specjalnie dobranych, unaoczniają podobieństwo, czy wręcz identyczność konstrukcji podmiotów i identyczność ich funkcji, choć produktem każdego podmiotu może być całkowicie odmienny substrat. Za pomocą składników mojej prywatnej ekonomii, jako swoistej kalki, można dokonać uogólnień, dotyczących każdego podmiotu.
Biorąc powyższe rozważania pod uwagę, przedmiot ekonomii można poszerzyć na rozległą rzeczywistość. Interakcje elementów świata przyrodniczego między sobą maja wszelkie cechy zjawisk ekonomicznych według mojej prywatnej ekonomii. Pobierają z otoczenie cztery opisane składniki o odpowiedniej wielkości ładunku za pomoc kanałów wejściowych, emitują do otoczenie przetworzone ładunki, charakterystyczne dla siebie. Te interakcje można opisać za pomocą pojęć ekonomicznych.
Charakterystyka kanałów wejściowych i wyjściowych
Każdy podmiot ekonomiczny, jeśli ma spełnić poprawnie swoją funkcję, musi zapewnić sobie homeostazę i stałość entropii. Dla zapewnienia homeostazy muszą dopływać do niego substraty w ilości przekraczającej jego bieżące potrzeby, wyznaczane jego funkcjonalnością. Podobnie, dla zapewnienia funkcjonalnej harmonii w dłuższym wymiarze czasu, określonej jako entropia, podmiot musi mieć gwarancję stałości dopływu substratów potrzebnych w jego funkcji (energii, substancji, informacji i organizacji). W przeciwnym wypadku dochodzi do zakłóceń w funkcji podmiotu, rozchwiania i dezorganizacji. Można pokusić się o wyznaczenie parametrów, zapewniających spełnienie wymogów homeostazy. Parametry te będą określały ilościową miarę dopływu substratów do podmiotu oraz ich dynamikę. Parametry te określą też charakter kanałów doprowadzających substraty do podmiotu. Można zatem kanałom przypisać ich miary. Takimi miarami będą:
Przepustowość kanału (wielkość ładunku kanału)
Natężenie przepływu strumienia substratu (substancji, energii, informacji)
Oporność kanału
Napięcie strumienia
Przewodność kanału ( łatwość immisji i emisji substratu)
Drożności kanału (brak zakłóceń)
Potencjał strumieni
Parametrom tym można by nadać nawet wartości ilościowe. W tym celu należałoby poznać lub zmierzyć bieżące potrzeby podmiotu, co do wielkości potrzebnego ładunku i tempa jego zużycia i porównać te wartości z wielkością i tempem przepływu substratów przez odpowiedni kanał. Poniżej scharakteryzowane parametry dotyczą kanałów wejściowych i wyjściowych podmiotów. Parametry kanałów wejściowych określone są poprzez substraty emitowane przez podmiotu zewnętrzne. Parametry kanałów wyjściowych określane są substratami, będącymi produktami tych podmiotów.
· I tak, przepustowość kanału napływu substratu, niech nim będzie surowiec do produkcji, jest miarą zdolności kanału do powiększenie strumienia napływu (lub wypływu) substratu. Ta przepustowość być dostosowana do wielkości zamierzonej produkcji. Sprowadza się to do zagwarantowania realizacji zamówień, jak i możliwości magazynowania, czy wielkości zapasów.
W świecie przyrody
przepustowość kanału wyraża się dostępnością elementów zapewniających
metabolizm organizmu lub dostępnością substratów potrzebnych do funkcjonowania, np.
dla ula pszczelego obfitość środowisk z kwitami.
·
Natężenie
strumienia kanału oznacza szybkość dopływu do podmiotu
substratu (lub wypływu). Wyrazi się ona np. w przedsiębiorstwie znalezieniem
wielu dostawców lub przyspieszeniem realizacji zamówień (lub zwiększeniem
funkcjonalności) . Takie zjawisko miewa miejsce w wypadku np. zagrożenia wojennego,
kiedy to mobilizuj się zasoby i przyspiesza ich gromadzenie. Miało to miejsce
np. po podjęciu przez prezydenta Roosvelta decyzji o produkcji bomby atomowej.
Nastąpiło wtedy nasilenie gromadzenie czynników materialnych i ludzkich, oraz
przyspieszenie działań organizacyjnych. W gospodarce centralnie sterowanej mamy
do czynienie z permanentnym spadkiem natężenia przepływu substratów w kanałach
z powodów wzrastających oporów w kanałach organizacji. W przyrodzie oznacza np. korzystne warunki
pogodowe w postaci dreszczów i ciepła.
·
Oporność
kanałów napływu lub emisji substratów mamy wtedy, gdy
występują zakłócenie w napływie, gromadzeniu lub magazynowaniu substratów przez
podmiot (lub przeszkodach w emisji produktu, lub substratu). Ma to miejsce w gospodarce
centralnie sterowanej, w której szwankuj wiele składników funkcjonowania
gospodarki. Wyraża się to w ustawicznych brakach wszystkich substratów
potrzebnych do harmonijnego funkcjonowania gospodarki. Określić to można za
pomocą zjawiska oporu kanałów, wprowadzających poszczególne substraty do
podmiotów. Zakłócenie w napływie substratów do podmiotu skutkuje spadkiem
natężenia emisji własnego substratu i kolejnymi zakłóceniami, wszak substrat własnego
kanału emisyjnego staje się składnikiem kanały immisyjnego innego podmiotu i
warunkuje jego prawidłową lub nieprawidłową przewodność. Podobnie można opisać funkcjonowanie kanałów
wyjściowych. Oporność kanału dla przyrody wyrazi się zakłóceniach spowodowanych
działalnością człowieka, ograniczającego obszar bytowania podmiotów
przyrodniczych.
·
Napięcie
strumienia określa różnicę między ładunkiem kanału, a
ładunkiem odbiornika substratu. W warunkach niedoboru substratu w podmiocie
pożądane jest wysokie napięcie strumienie kanału, to znaczy zwiększenie
przepustowości kanału i natężenia napływu substratu. Zwiększone napięcie kanału
pozwala zabezpieczyć podmiot, co do jego potrzeb. Substraty napływają szybciej
i w większej ilości. To zjawisko jest charakterystyczne w hodowli i plantacji
roślin, kiedy to rolnik zwiększa napięcie kanału, dostarczając plantacji, czy
hodowli brakujące czynniki w optymalnych ilościach. Można powiedzieć, w ślad za
naszymi wywodami, że podwyższa napięcie ładunku strumienia kanału emisyjnego
podmiotu przyrodniczego.
·
Przewodność
kanału oznacza łatwość uzyskania substratu w otoczeniu
(lub łatwość jego emisji na zewnątrz). W gospodarce konkurencyjno - nadmiarowej
dostępność substratów jest niezaburzona, każda ilość jest dostępna bez
ograniczeń czasowych. Można ten aspekt
określić jako dobra przewodność kanału.
· Drożność kanału polegałaby na braku czasowych ograniczeń w uzyskania substratu. W warunkach np. wojny, zniszczenie dróg i kolei prowadzi do zmniejszenia drożności kanałów dostaw wojennych.
· Potencjał strumienia oznacza zaś wielkość ładunku substratu, zawartego w strumieniu kanału. Wysoki potencjał strumienia kanału gwarantuje wysokie napięcie strumienia.
Są to odmiennie i syntetycznie wyrażone parametry życia ekonomicznego. Wyrażenie
składników życia ekonomicznego w takiej postaci, pozwala na dokonanie uogólnień
zjawisk ekonomicznych na wszystkie elementy rzeczywistości gospodarczej,
społecznej i przyrodniczej. Te uogólnienia mogą stanowić swoista kalkę, za
pomocą której można analizować funkcjonowania poszczególnych podmiotów. Należy
dodać, iż warunkiem prawidłowego funkcjonowania każdego podmiotu jest dobra
przepustowość i przewodność kanałów, ich mała oporność, dobre napięcie
przepływu, to znaczy pożądany i oczekiwany napływ substratów do podmiotu i
podobne parametry.
Pojęcie nadmiaru
Warunkiem prawidłowej funkcji każdego
podmiotu, z jednostka przyrodniczą włącznie, jest funkcjonowanie w warunkach umiarkowanego
nadmiaru substratów napływających przez kanały. I tak roślina rozwija się
najlepiej w warunkach umiarkowanego nadmiaru wody, ciepła, składników
mineralnych. Nadmiar gwarantuje prawidłowe funkcjonowanie, bo spadek czynników
rozwoju nie jest wtedy jeszcze groźny. Jest zatem w stanie rozwijać się dobrze
w warunkach między umiarkowanym nadmiarem, a umiarkowanym niedoborem substratów.
Wyposażona jest w mechanizmy niwelujące oddziaływanie nadmiaru lub niedoboru
substratów. Te mechanizmy warunkują homeostazę podmiotu i równowagę
termodynamiczną określoną jako entropia. Duży niedobór lub nadmiar substratów
(np. nadmiar wody dla rośliny), przekraczający możliwości adaptacyjne rośliny,
czy zwierzęcia prowadzą do wzrostu entropii układu, aż do całkowitej
destrukcji. W gospodarce wyraża sie to w
bankructwem przedsiębiorstwa (niedobór składników produkcji prowadzi do spadku
wydajności, zakłóceniem realizacji zamówień, spadkiem zamówień, wzrostem
zadłużenia i podobnymi zakłóceniami), wzrostem inflacji, zakłóceniem rynkowymi
i znanymi wszystkimi innymi anomaliami rynkowymi. Powyższe wywody udokumentować
można wieloma przykładami z życia gospodarczego i społecznego, jak i też przenosić
to rozumowanie na składniki świata przyrodniczego. Dlatego pokusiliśmy w tej
pracy się na szeroko zakrojone uogólnienia parametrów mojej prywatnej ekonomii,
i odniesienie ich do wszystkich dających się pomyśleć podmiotów.
Jeszcze inne cechy podmiotu.
Na marginesie powyższych uwag należy
poczynić kilka dodatkowych stwierdzeń na temat konstrukcji podmiotów, będących elementami
interakcji ekonomicznych, pod które podciągnęliśmy prawie wszelkie zjawiska
wzajemnego współdziałania podmiotów, także w skali przyrody, czy stosunków
społecznych niegospodarczych. Poniższe cechy podmiotów w klasycznej nauce
ekonomii nie są uwzględniane. Opisujemy je tu gwoli podniesienia i uwypuklenie
zjawisk, mogących mieć niewątpliwie znaczenie w ekonomii.
Wszelkie podmioty, łącznie
z organizmami biologicznymi, człowiekiem, warsztatami pracy, zakładami
produkcyjnymi, organizacjami społecznymi obdarzone są, i być powinny, trzema
dodatkowymi cechami. Są to:
1. Nadmiar konstrukcji
2. Niezawodność
3. Sprawność
Nadmiar
konstrukcji
W nauce o niezawodności podnosi się
potrzebę takiej konstrukcji urządzeń, by obdarzone one były nadmiarem
możliwości wykonawczych. Wszelkie urządzenie muszą posiadać możliwości
sprostania maksymalnym wymaganiom, mimo że są przeznaczane do wykonywania zadań
w skali przeciętnej. Bez tych dodatkowych, przydanych im dodatkowo „mocy”,
urządzenie byłoby mało przydatne w praktyce przemysłowej. Pracując w sposób
umiarkowany, musi sprostać także pracy maksymalnej. Najlepszym przykładem jest
jakikolwiek pojazd, np. auto. Przeznaczone jest do przeciętnej eksploatacji,
lecz przydaje mu się dodatkową moc, by w krańcowych okolicznościach, można było
przyspieszyć jazdę. W innych wypadkach instaluje się w urządzeniach podwójne zabezpieczenia,
przydaje części zamienne, lub instaluje urządzenia awaryjne. I tak, dla
bezawaryjnej pracy sali operacyjnej, instaluje się w szpitalach awaryjny
agregat prądotwórczy, by w wypadku wyłączenia prądu, można było dokończyć
operacje. Wszystkie takie rozwiązania określić należy jako „nadmiar
konstrukcji”. Wszelkie organizmu żywe obdarzone są nadmiarem konstrukcji o
często niewyobrażalnej skali. Najwyższym stopniem takiego nadmiaru obdarzony
jest człowiek. Pierwotnemu człowiekowi wystarczyły do przeżycia podstawowe
umiejętności i gdyby przy nich pozostał, funkcjonowałby zapewne w równowadze do
dzisiaj. Ewolucja wyposażyła go jednak w tak wielki nadmiar konstrukcji,
zarówno fizycznej, jaki umysłowej, że opanował bez reszty Ziemię. Skoro
ukształtowała się taka osobowość, jak człowiek ze swoim intelektem, to należy
orzec, że sama materia, jako taka, obdarzona jest nieograniczoną potencją,
którą można zakwalifikować też jako „nadmiar konstrukcji”.Elementem nadmiaru
konstrukcji osoby ludzkiej, jak i zresztą zwierząt, są np. podwójne płuca,
podwójne nerki i inne podwójne organy. Niestety nie posiadamy awaryjnego serca,
czy mózgu. Za to organy te obdarzone są zwielokrotnioną potencją działania. Przejawia
się to przyspieszeniem czynności serca, zdolnością do wzmożonego wysiłku
mięśniowego itd. Są to też elementy nadmiaru konstrukcji. Bez tego zjawiska
życie ludzkie i życie zwierząt stałby się niemożliwe. Tak więc „nadmiar
konstrukcji” jest czynnikiem decydującym o zachowaniu przez organizmy stanu
harmonii we współżyciu ze środowiskiem przyrodniczym i społecznym.
Dobrym przykładem
nadmiaru konstrukcji układu ekonomicznego jest rynek w warunkach gospodarki
konkurencyjnej. Nadmiar towarów na rynku reguluje duży obszar życia
społecznego. Warunkuje wręcz harmonię społeczną. Rynek niedoborowy w warunkach
gospodarki „socjalistycznej” był w istocie podstawowym czynnikiem sprawczym upadku
tego ustroju. Należy jednak podkreślić, że nadmierny nadmiar konstrukcji rynku
działa równie destrukcyjnie, prowadząc do zaburzeń społecznych w rodzaju
bezrobocia, bankructw i kryzysów. Regulatorem jest tu zatem umiarkowany nadmiar
konstrukcji. Zwiększony nadmiar konstrukcji potrzebny jest człowiekowi jedynie
w w warunkach zagrożenia i konkurencjach sportowych. W życiu codziennym jego
zwiększone możliwości są mu niepotrzebne
Zjawisko nadmiaru
konstrukcji należy podnieść i rozszerzyć na wszystkie podmioty, szczególnie
ekonomiczne. Każde przedsiębiorstwo, czy warsztat pracy, każde instytucja
finansowa, czy organizacja musi odznaczać się nadmiarem konstrukcji. Bez tej
cechy prawidłowa funkcja podmiotu jest niemożliwa. Jakiekolwiek przypadkowe
zakłócenie doprowadziłoby taki podmiot do „bankructwa” nie koniecznie w sensie
ekonomicznym.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz